Nhìn lại cuộc “thoát hiểm” ngoạn mục của TikTok trước chính phủ Mỹ

Bước ngoặt của thỏa thuận tay ba TikTok - Oracle - Walmart

Ngày 19/9/2020, tài khoản Twitter từ bộ phận truyền thông của TikTok đăng tải một thông cáo về những kết quả mới nhất của từ thỏa thuận chuyển giao quyền điều hành ứng dụng này. Thông cáo được mở đầu với phát ngôn đầy tự tin: "Chúng tôi hài lòng rằng bản thỏa thuận đề xuất giữa ByteDance, Oracle và Walmart đã giải tỏa được các lo ngại về an ninh của chính quyền Mỹ, và trả lời được cho câu hỏi về tương lai của TikTok tại Mỹ".

Thông cáo về thỏa thuận chuyển giao quyền vận hành TikTok tại Mỹ (Nguồn: Twitter bộ phận truyền thông TikTok)

Điều này càng được củng cố với phát ngôn của Tổng thống Mỹ Donald Trump trước khi ông lên máy bay đi South Carolina: "Tôi sẽ gửi lời chúc thành công cho thương vụ này. Nếu họ hoàn tất được nó thì rất tốt, mà không thì cũng chẳng sao. Về cơ bản tôi chấp nhận thỏa thuận này".

Mối lo ngại từ sắc lệnh cấm giao dịch trước đó của ông Trump cũng được tạm thời đẩy lui, sau khi Bộ Thương mại Mỹ cũng chấp thuận lùi thời hạn thực hiện lại 1 tuần để các bên có thể hoàn tất thương vụ.

Theo các chuyên gia, thỏa thuận mới nhìn chung đã thực hiện hầu hết các cam kết mà ByteDance đưa ra từ trước đó nhằm thuyết phục chính quyền Mỹ: cải tổ phương thức hoạt động, thiết lập một trụ sở riêng và bộ máy vận hành độc lập tại Mỹ - dự kiến sẽ mang tên TikTok Global, đưa dữ liệu người dùng Mỹ về nằm dưới quyền quản lý của một đối tác Mỹ.

Ngoài ra, ByteDance thậm chí còn sẵn sàng cho những nhượng bộ xa hơn. Theo Reuters, trong quá trình đàm phán, công ty của Trung Quốc cũng chấp nhận để Ủy ban về Đầu tư nước ngoài (CFIUS) – cơ quan thuộc Bộ Tài chính Mỹ bổ nhiệm thành viên vào hội đồng quản trị của TikTok Global, giám sát quá trình chuyển giao cũng như mối quan hệ của TikTok với các đối tác trong tương lai.

ByteDance cũng đưa ra kế hoạch IPO cho TikTok tại Mỹ trong tương lai, như một cách tăng cường tính minh bạch của công ty, cũng như "gia tăng quyền sở hữu" của công dân Mỹ đối với ứng dụng này, theo tuyên bố từ phía Walmart.

Việc hãng công nghệ Trung Quốc tiếp tục nắm đa số cổ phần TikTok Global, và khẳng định sẽ không chuyển giao mã nguồn công nghệ lõi trí tuệ nhân tạo (AI) của TikTok, cũng được kỳ vọng sẽ giúp thương vụ này đáp ứng các quy định & yêu cầu từ phía Trung Quốc, giúp thương vụ có thể thuận lợi đi qua sự xem xét của chính quyền nước này.

"Nhân tố bí ẩn" Oracle giúp thay đổi cục diện thỏa thuận TikTok?

Thực tế trong hơn một tháng từ khi chính quyền Mỹ hối thúc TikTok phải chuyển giao, Microsoft mới được xem là cái tên dẫn dầu cuộc chạy đua. Gã khổng lồ phần mềm từ Redmond (Washington) là đối tác đầu tiên công khai đàm phán với TikTok qua sự trung gian từ Bộ Thương mại Mỹ. Hãng cũng nắm ưu thế với khối tiền mặt khổng lồ gần 140 tỷ USD, gấp khoảng 3 lần Oracle, và sau đó còn lôi kéo được Walmart tham gia đề xuất của mình.

Microsoft liên tục dẫn dầu cuộc chạy đua thâu tóm TikTok nhưng rồi lại để thất bại ngay trước hạn chót đàm phán (Nguồn: CNBC)

Nhưng theo WSJ, Oracle đã có cú bứt phá ngoạn mục để vượt lên, nhờ sự ủng hộ của 2 cổ đông Mỹ của ByteDance: quỹ Sequoia và General Atlantic. 2 quỹ này được cho là không mấy ấn tượng với đề nghị trị giá khoảng 20 tỷ USD từ Microsoft, đồng thời cũng lo ngại những cải tổ sâu rộng của Microsoft với TikTok sẽ giảm quyền lợi của họ trong ứng dụng này.

Nguồn tin của Reuters tiết lộ, Sequoia và General Atlantic đã làm việc với Oracle trong nhiều tuần về một thỏa thuận đối tác, thay vì phải chuyển giao toàn bộ quyền điều hành TikTok. Điều này đã giúp thuyết phục ByteDance và CEO Zhang Yiming lựa chọn Oracle chứ không phải Microsoft. Thậm chí theo Reuters, đại diện ByteDance đã trả lời phía Microsoft rằng ngay cả khi các điều kiện ông lớn phần mềm số 1 thế giới đưa ra là tương đương, thì họ vẫn chọn Oracle.

Tuy nhiên Oracle không chỉ có ưu thế nhờ vào sự thân cận với các đối tác của ByteDance. Đây cũng là một trong những ông lớn công nghệ hàng đầu tại Mỹ, xếp thứ 2 trên thị trường phần mềm chỉ sau Microsoft, và cũng sở hữu hệ thống dịch vụ đám mây để có thể quản lý dữ liệu người dùng Mỹ cho TikTok.

Nhà sáng lập Oracle Larry Ellison là một trong số ít CEO công nghệ "được lòng" chính quyền Mỹ (Nguồn: CNN)

Quan trọng hơn, Oracle là một trong số ít tên tuổi của thung lũng Silicon có quan hệ tốt với chính quyền Tổng thống Trump. Hồi đầu năm, nhà sáng lập Larry Ellison đã tổ chức một buổi tiệc gây quỹ cho chiến dịch tái cử của ông Trump. CEO Safra Catz của Oracle cũng từng là thành viên đội ngũ tranh cử của vị tổng thống cách đây 4 năm.

Từ trước khi thỏa thuận TikTok - Oracle được công bố, Tổng thống Trump đã từng nhận định: "Oracle là 1 công ty tuyệt vời. Lãnh đạo của họ là một người tài ba. Tôi tin rằng họ đủ khả năng hoàn tất được thương vụ này". Điều đó phần nào đã cho thấy mức độ tin tưởng của chính quyền Mỹ vào việc Oracle sẽ giải tỏa các lo ngại liên quan đến TikTok trong tương lai.

Tương lai TikTok tại Mỹ liệu đã an toàn?

Trong khi đã nhận được cái gật đầu từ phía Tổng thống Trump, thì đó mới chỉ là đoạn đầu của tiến trình chuyển giao vẫn còn rất phức tạp và tiềm ẩn nhiều rủi ro của TikTok.

Việc ByteDance vẫn sẽ nắm 80% cổ phần TikTok Global, ít nhất đến khi IPO, đã không giúp đạt được yêu cầu ban đầu của chính quyền ông Trump là TikTok phải được "chuyển giao hoàn toàn". Quan trọng hơn, ByteDance cũng không phải chuyển giao các công nghệ và thuật toán lõi, dù Oracle sẽ được quyền "giám sát bảo mật" với mã nguồn TikTok.

Điều này tiếp tục làm dấy lên các quan điểm lo ngại từ một số chính trị gia, ngay cả trong chính đảng Cộng hòa. Thượng nghị sĩ Marco Rubio cho rằng: "Ngay cả khi dữ liệu được lưu trữ ở đây, thì nếu Trung Quốc vẫn kiểm soát mã nguồn, họ có thể cài đặt ‘cửa hậu’ cho phép gửi dữ liệu về Đại lục".

Thượng nghị sĩ Mỹ Marco Rubio tiếp tục đưa ra chất vấn về bản thỏa thuận TikTok (Nguồn: Reuters)

Một vấn đề nữa cũng gây nhiều đồn đoán khác là các đóng góp kinh tế của TikTok tại Mỹ. Trong khi đi vận động tranh cử, ông Trump từng tuyên bố thương vụ sẽ tạo lập 1 quỹ 5 tỷ USD cho giáo dục. Tuy nhiên, phía ByteDance phản hồi với báo chí rằng cho biết họ chưa từng được nghe về thông tin này. Oracle và Walmart thì cho biết "TikTok Global sẽ tạo ra 5 tỷ USD tiền thuế cho Bộ Tài chính Mỹ".

Yếu tố được xem là khó đoán nhất thuộc về quan hệ Mỹ-Trung, nhất là cuộc cạnh tranh công nghệ đang dâng cao giữa 2 nước. Sau khi Bộ Thương mại Mỹ đưa ra chi tiết của sắc lệnh cấm WeChat và TikTok hôm 18/9 (dù sau đó sắc lệnh này bị chặn tạm thời tại tòa án), Trung Quốc cũng đưa ra kế hoạch trừng phạt các công ty nằm trong "danh sách thực thể không đáng tin cậy", như một động thái trả đũa rõ ràng trước sức ép của Mỹ lên Huawei hay WeChat của Tencent. Dù vậy nước này hiện chưa công bố những cái tên bị rơi vào bản danh sách đen.

Trung Quốc có động thái trả đũa Mỹ ngay sau khi lệnh cấm TikTok và WeChat được đưa ra (Nguồn: Reuters)

Trước đó, việc Trung Quốc bất ngờ sửa quy định xuất khẩu công nghệ hồi đầu tháng 9, cũng được xem là một yếu tố khiến ByteDance phải chuyển hướng thương vụ TikTok. Hiện các bên trong thương vụ đều đang nỗ lực vận động ủng hộ bên trong mỗi nước. Nhưng theo WSJ, vẫn có một kịch bản xấu, là số phận sau cùng của TikTok sẽ phải chờ một cuộc đàm phán giữa 2 nước để có thể làm sáng tỏ.